Özel güvenlik şirketleri ve çalışanları tarafından en çok merak edilen konulardan birisi özel güvenlik personelinin kamu görevlisi olarak kabul edilip edilmeyeceğidir. Yazımızda özel güvenlik çalışanlarının yasal statüsüne ve ceza uygulamalarındaki durumlarına değineceğiz.

Özel güvenlik görevlisi, Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 4. maddesinde (5188 sayılı) Kanun kapsamında "özel koruma ve güvenlik hizmetini yerine getirmek amacıyla istihdam edilen kişiler” olarak tanımlanmıştır. Özel güvenlik hizmetlerine ilişkin temel yasa metni olan 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’da özel güvenlik çalışanlarının “kamu görevlisi” olduğuna ilişkin bir düzenleme yer almamaktadır. Aynı şekilde özel güvenlik görevlilerinin hukuki statüsüne dair özel bir düzenleme yapılmamıştır. Öyle ki, kanunda yer alan istihdam, çalışma izni, iş sözleşmesi benzeri ifadelerden kanun koyucunun özel güvenlik personelini özel hukuk hükümlerine göre işçi statüsünde kabul ettiği anlaşılmaktadır.

Özel güvenlik personelinin özel hukuk rejimine tabî tutulmasına yönelik çeşitli eleştiriler bulunmakla birlikte, ceza yargılaması açısından ele alındığında durum biraz farklıdır. 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’da belirtilen özel güvenlik olma şartları ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’ndaki devlet memuru olma şartları incelendiğinde mahkumiyet durumu bakımından her iki kanunda da aynı şartların arandığı görülecektir. Aynı şekilde ceza hukuku yönünden de özel güvenlik görevlileri ile devlet memurları arasında bir denklik sağlanmış ve benzer şartlar oluşturulmuştur. Ceza hukukunda kamusal faaliyetlerin yürütülmesine katılan kişiler “kamu görevlisi” olarak kabul edilmektedir. Özel güvenlik şirketleri bünyesinde çalışan özel güvenlik görevlileri de kamu güvenliğinin sağlanmasında kamusal bir görev üstlenmekte ve kamusal faaliyetin yürütülmesine katılım sağlamaktadır. Bu sebeple özel güvenlik firmaları çalışanları ceza hukuku yönünden kamu görevlisi sayılmaktadır.

Nitekim Eski Özel Güvenlik Yasası olarak bilinen ve 2004 yılında 5188 sayılı Kanun’un 27. maddesi ile yürürlükten kaldırılan 2495 sayılı Bazı Kurum ve Kuruluşların Korunmasına ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun’da da özel güvenlik hizmetleri kapsamında çalışanlar için özel bir düzenleme mevcuttu. 2495 sayılı Kanun’un “Ceza uygulanmasında görevin niteliği” başlıklı 13. maddesinde “Özel Güvenlik Teşkilatında görevli olanlar Türk Ceza Kanununun uygulanmasında memur sayılırlar. Bunlara karşı görevleri sırasında veya görevlerine bağlı olarak suç işleyenler Devlet memurları aleyhine suç işlemiş gibi cezalandırılırlar.” hükmü yer almaktaydı.

5728 sayılı Kanun’un 549. maddesiyle değişik 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’un “Ceza Uygulaması” başlıklı 23. maddesinde ise “Özel güvenlik görevlileri, görevleriyle bağlantılı olarak işledikleri suçlardan dolayı kamu görevlisi gibi cezalandırılır. Özel güvenlik görevlilerine karşı görevleri dolayısıyla suç işleyenler kamu görevlisine karşı suç işlemiş gibi cezalandırılır.” düzenlemesine gidilmiştir.

Maddenin ilk cümlesinde özel güvenlik şirketleri çalışanlarının faili olduğu durumlara ilişkin düzenlemeler, ikinci cümlesinde ise mağduru olduğu suçlara ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Bu hükümlerin özel güvenlik firmaları çalışanları yönünden uygulanabilmesi için öncelikle iki koşulun gerçekleşmiş olması gerekmektedir: özel güvenlik eğitimini başarıyla tamamlamak ve Valilik’ten çalışma izni almış olmak. Yine bu hükmün uygulama alanı bulabilmesi için özel güvenlik hizmetleri kapsamında çalışan görevlisinin faili olduğu suçlar yönünden suçun görevle bağlantılı olarak işlenmiş olması gerekmektedir. Özel güvenlik şirketleri çalışanlarının mağduru olduğu suçlar yönünden ise, suçun görevleri dolayısıyla işlenmiş olması şartı aranır. Bu şartların oluşmaması halinde genel hükümler uygulanacaktır.

Peki özel güvenlik personellerinin ceza uygulamasında “kamu görevlisi” olarak kabul edilmesinin hukuki olarak doğurduğu sonuç nedir? Bu sorunun cevabı ceza hukuku bakımından karşılığı uygulanacak suç ve ceza normlarında oluşan farklılıkla doğru orantılıdır. Türk Ceza Kanunu’nda bazı suçlar yönünden failin ya da mağdurun kamu görevlisi olduğu haller cezayı ağırlaştırıcı neden olarak kabul edilmiştir. Kimi suçlar yönünden ise, suçun işlenebilmesi için failin kamu görevlisi olması gerekmektedir. Kamu görevlisi olmayan kişiler bu suçları işleyemezler. Dolayısıyla özel güvenlik firmaları görevlilerinin tabi olacağı hükümler bu doğrultuda değerlendirilecektir. Ancak özel güvenlik hizmetleri kapsamında çalışan personelin ceza hukuku yönünden “kamu görevlisi” gibi kabul edilmelerinin kamu görevlisi statüsüne sahip oldukları anlamına gelmeyeceği unutulmamalıdır.