ÖZel Güvenlik Firmalarının Denetimi

Çağımızda devletler yerine getirmesi gereken görevleri maliyet, uzmanlaşma ve teknolojik nedenleriyle özel sektöre devretmektedir. Kanunlar ile getirilmiş olan kamu düzeni, kamu sağlığı, tehlikelerin önlenmesi, denetimin sağlanması gibi görevleri yapmak için genel kolluk kuvveti teşkilatı (polis, jandarma vs.) yetersiz kalmaktadır. Şehirleşmenin artması sebebiyle güvenlik ihtiyacının bir kısmını özel kesim eliyle gördürülmesi gündeme gelmiştir. Fakat kamu gücünün daha fazla hissedildiği bu kolluk faaliyetinin özel güvenlik firmaları tarafından gördürülmesi sıkı bir denetimi de beraberinde getirmiştir. Bu sebeple 10.06.2004 tarihinde 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun yürürlüğe girmiştir ve özel güvenlikle alakalı konuları düzenlemiştir.

Özel güvenlik firmalarının kuruluşu için ağır bazı şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda özel güvenlik faaliyeti yürütmek ve özel güvenlik personeli istihdam etmek isteyen kurumlar ilk olarak İç İşleri Bakanlığından etkinlik izni almalıdır. Etkinlik izni için şirketin paylarının nama yazılı olması, kurucu ve yöneticilerinin T.C. vatandaşı olması, bazı suçlardan hüküm giymemiş olması ve 4 yıllık yüksek okul mezunu olması aranır. Böylelikle güvenlik şirketleri daha kuruluş aşamasında denetime tabi olmaktadırlar.

Özel Güvenlik Şirketini Kim Denetler 

Özel güvenlik şirketleri İçişleri Bakanlığına tabî bir sektördür ve İçişleri Bakanlığınca denetlenmektedir. İçişleri Bakanlığı bu denetimleri polis ve jandarma eliyle yapmaktadırlar.

Kuruluşunu tamamlayarak faaliyet iznini alan özel güvenlik firmaları için üç tip denetim bulunur. Bunları iç denetim, dış denetim ve yargısal denetim şeklinde ayırmak mümkündür.

Özel Güvenlik Firmalarının İç Denetimi

Özel güvenlik firmalarının kendi iç dinamiklerinde bir hiyerarşi kurarak denetlemesi söz konusudur. 5188 Sayılı Kanun ve Uygulama Yönetmeliğinde Gözetilecek Esaslar Hakkında Genelge’nin 6. Maddesi bu hiyerarşik yapıyı şu şekilde tanımlamıştır; 5188 sayılı Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşlarda, özel güvenlik hizmetinin yönetimi ve özel güvenlik görevlilerinin denetimi amacıyla, özel güvenlik birimlerinin iş hacmine ve personel sayısına göre yeteri kadar “Koruma ve Güvenlik Şefi”, “Koruma ve Güvenlik Amiri” ve “Koruma ve Güvenlik Müdürü” kadroları oluşturulabilecektir. Bu yöneticiler koruma ve güvenlik hizmetlerinin aksatılmadan yürütülmesi için gerekli tedbirleri alacak ve tespit ettikleri eksiklikleri kurum yetkilisine bildirecektir.
Koruma ve güvenlik müdürü, koruma güvenlik Amiri ile koruma ve güvenlik şefi kurum yetkilisinin belirleyeceği departmana bağlanır.

Görüldüğü üzere özel güvenlik şirketi yetkilisine iş hacmine göre yeteri kadar “Koruma ve Güvenlik Şefi”, “Koruma ve Güvenlik Amiri” ve “Koruma ve Güvenlik Müdürü” ataması yapması zorunluluğu getirilmiştir. Bu şekilde bir hiyerarşik yapı oluşturularak özel güvenlik şirketlerinin kendi içerisinde bir denetim sağlaması amacı güdülmüştür. Özel güvenlik yetkilisi istihdam edilen özel güvenlik personelinin yeterliliğini ve kanunda belirtilen niteliklerin bulunup bulunmadığını doğru bir hizmet kalitesi için her zaman denetlemelidir. Bu yetki ve sorumluluk özel güvenlik şirketinin denetlenmesini de kapsamaktadır. Yani özel güvenlik yetkilisi hem özel güvenlik personelinin yeterliliğini hem de özel güvenlik şirketinin yeterliliğini denetlemek zorundadır.

Özel Güvenlik Firmalarının Dış Denetimi

Özel güvenlik firmalarının ve personelinin denetimini Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 43. maddesinde açıkça belirtilmiştir. Buna göre; “Bakanlık ve valilikler, Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilip getirilmediğini, yasak uygulama ve davranışların bulunup bulunmadığını ve amaç dışında faaliyet gösterilip gösterilmediğini tespit etmek amacıyla, özel güvenlik şirketlerini, alarm izleme merkezlerini, özel güvenlik birimlerini ve özel eğitim kurumlarını her zaman denetleyebilir.” şeklinde düzenlenmiştir.

Yapılacak denetimin içeriği aynı yönetmeliğin 44. Maddesinde gösterilmiştir. Jandarma veya polisin yapacağı denetimde şirketin faaliyet izninin, personelin çalışma izinlerinin, özel güvenlik firmalarının yaptırması gereken mali sorumluluk sigortasının bulunup bulunmadığına bakılır. Güvenlik firmaları ile güvenlik hizmetini alan kişiler ile yaptığı sözleşmeleri valiliğe bildirmekle yükümlü olup bu denetimlerde bildirimin yapılıp yapılmadığına bakılacaktır. Ayrıca güvenlik personelinin taşımakta olduğu silah ve teçhizatın izinlerinin alınıp alınmadığı da denetim kapsamındadır.

Yapılan bu denetimlerin sonucunda ilgili mevzuata aykırı faaliyet gösteren güvenlik şirketleri için bazı cezalar öngörülmüştür. İlgili yönetmelikte bulunan suçlar şu şekildedir;

Özel güvenlik kartını başkalarına kullandıran özel güvenlik yetkilisi veya özel güvenlik çalışanına 3.000 TL idari para cezası kesilecektir.

Güvenlik firmaları üçüncü kişilere sağladığı güvenlik hizmetini valiliklere bildirme yükümlülüğünü yerine getirmediği takdirde her bildirim için 3.000 TL idari para cezası kesilecektir.

Mülki idare amirleri özel gerekli gördüğü yerlerde ek önlemler aldırmaya yetkili olup bu ilave tedbirleri almayan özel güvenlik kurumu yöneticilerine 6.000 TL idari para cezası verilebilecektir.

Mülki idare amirinin veya birlikte görev yapılan yetkili genel kolluk amirinin verdiği emirleri yerine getirmeyen veya bir suçun işlendiğini göreviyle bağlantılı olarak öğrenip de bu suç ile ilgili yetkili genel kolluğa bilgi vermeyen özel güvenlik yöneticisi ve görevlileri ile bu emrin yerine getirilmemesi eylemine sebep olan özel güvenlik yöneticisi ve görevlisinin bağlı oldukları kişi, kurum, kuruluş veya şirket yetkilileri bir yıl süreyle özel güvenlik alanında görev alamazlar.

Geçerli mazereti olmadan denetim esnasında güvenlik sorumlusunu veya yöneticiyi bulundurmayan, denetim kapsamındaki bilgi, belge ve kayıtları vermeyen kişi, kurum, kuruluş ve şirketlere 5.000 Türk lirası, denetimlerde tespit edilip giderilmesi istenen eksiklikleri gidermeyen kişi, kurum, kuruluş veya şirketlerin yöneticilerine 6.000 Türk Lirası idari para cezası verilir

Özel güvenlik görevlisini koruma ve güvenlik hizmetleri dışında başka bir işte çalıştıran, üniforma giydirmeyen veya izin verilen dışında teçhizat giydirerek çalıştıran kişi, kurum ve kuruluşlara her tespit için 3.000 Türk Lirası idari para cezası verilir.

Göreve başlayan ve görevi sona eren özel güvenlik personeli işveren tarafından 15 gün içinde valiliğe bildirilmelidir. Süresi içinde bildirim yapılmadığı takdirde 3.000 TL idari para cezası verilir.

Yetkili genel kolluk kuvvetlerine karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla direnen veya cebir kullanan ya da tehdit eden özel güvenlik yöneticisi ve görevlisi ile ateşli silâhını bu Kanuna aykırı veya görev alanı dışında kullanan, görevi dışında üniforması ile toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katıldığı tespit edilen özel güvenlik görevlilerinin özel güvenlik kimlik kartı valilikçe iptal edilir. Bu kişiler bir daha özel güvenlik alanında çalışamazlar.

Grev yasağına uymayan özel güvenlik görevlileri altı ay süreyle özel güvenlik alanında görev alamazlar.

Yukarıdaki idari para cezaları o yerin mülki amiri tarafından (valilik, kaymakamlık) verilir. Ayrıca kanunda öngörülen bu idari para cezaları her yıl yeniden değerlendirme oranına göre arttırılır.

Özel Güvenliğin Yargısal Denetimi

Kanun özel güvenlik görevlilerinin görevleriyle bağlantılı olarak işlediği suçlardan dolayı kamu görevlisi gibi cezalandırılacağını öngörmüştür. Aynı şekilde özel güvenlik personeline görevlerini yaparken suç işlenmesi halinde kamu görevlisine karşı suç işlenmiş gibi cezalandırılacaktır. Bunun dışında Kanunun 19. Maddesinde hem özel güvenlik personelinin hem de özel güvenlik yetkilisinin işlediği eylemlere uygulanacak adli cezalar gösterilmektedir. Buna göre;

Bu Kanunun 3 üncü maddesinde belirtilen özel güvenlik iznini almadan özel güvenlik görevlisi istihdam eden kişiler veya kuruluşların yöneticileri üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.

Kanunda atıf yapılan 3. Madde özel güvenlik hizmeti almak isteyen kişi ve kurumların valiliğin iznine tabi olduğunu belirtmektedir.

Bu Kanunun 5 inci maddesinde belirtilen faaliyet iznini almadan özel güvenlik faaliyetinde bulunan şirketlerin kurucu ve yöneticilerine, bu Kanunun 3 üncü maddesinde belirtilen izni almadan özel güvenlik birimi oluşturan kurum ve kuruluşların yöneticileri, bu Kanunun 14 üncü maddesinde belirtilen izni almadan özel güvenlik eğitimi veren kurum ve kuruluşların yöneticileri, üç aydan bir yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu şekilde cezalandırılan kişiler, özel güvenlik şirketlerinde ve özel güvenlik eğitimi veren kurumlarda kurucu ve yönetici olamazlar.
Sonuç olarak Bakanlıktan faaliyet izni almadan özel güvenlik hizmeti veren şirketlerin kurucu ve yöneticilerine, valilikten izin alınmadan güvenlik hizmeti veren şirketlerin kurucu ve yöneticilerine ve Bakanlıktan faaliyet izni almadan özel güvenlik eğitimi veren kurum ve kuruluşların yöneticilerine üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ve beşbin güne kadar adli para cezası verilecektir.

Bu Kanunun 11 inci maddesine göre çalışma izni verilmeyen kişileri özel güvenlik görevlisi olarak istihdam eden kişi, kurum, kuruluş veya şirketlerin yetkilileri, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu kişilerin silâhlı olarak çalıştırılmış olması hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır. Bu suçun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde ayrıca bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.

Kanunun 11. Maddesi özel güvenlik kurumlarında çalışacak personel ile kurucu ve yöneticilerinin arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması yapılması gerektiğini hükme bağlamıştır. Ayrıca özel güvenlik eğitimini tamamlamış olması şartıyla valilikçe çalışma izni verilecektir. Bu izin verilmeyen kişilerin güvenlik görevlisi olarak çalıştırılması halinde ilgili kurum, kuruluş veya şirketlerin yetkililerine üç aydan bir yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Ayrıca çalıştırılan güvenlik görevlilerinin silahlı olarak çalıştırılması nitelikli hal olarak belirtilmiştir.

Bu Kanunun 21 inci maddesinde belirtilen özel güvenlik malî sorumluluk sigortasını yaptırmadan özel güvenlik görevlisi istihdam eden kişi; kurum, kuruluş veya şirketlerin yöneticileri istihdam ettikleri her kişi için yüzelli gün adlî para cezası ile cezalandırılır.

Bu Kanunda belirtilen faaliyet iznini almadan özel güvenlik hizmeti veya özel güvenlik eğitimi verdiğini ilân eden veya reklam yapan kişi; kurum, kuruluş veya şirketlerin yöneticileri, altı aya kadar hapis ve elli günden az olmamak üzere adlî para cezası ile cezalandırılır.