Zabıtaların Kimlik Sorma Yetkisi

özel güvenlik ve zabıtaların kimlik sorma yetkisi

Özel güvenlik hizmetleri kapsamında kurulan özel güvenlik teşkilatının yardımcı olduğu birimler arasında yer alan ve kuruluş, görev ve yetkisini  Anayasadan alan belediyelerin bu görevlerini yapabilmesi  ve yetkilerini kullanabilmesi  için oluşturulan Zabıta, özel kolluk kuvveti olarak anılır. Polis ve jandarmadan farklı olarak zabıta, belediye içerisinde teşkilatlanmıştır ve belediye başkanına bağlıdır. 

Özel güvenlik hizmetleri açısından önemli bir yere sahip olan zabıta teşkilatı, dayanağını 5393 sayılı Belediye Kanununun “Zabıtanın görev ve yetkileri” başlıklı 51. maddesinden alır. Bu maddeye göre belediye zabıtasının görev ve yetkileri; “Belediye zabıtası, beldede esenlik, huzur, sağlık ve düzenin sağlanmasıyla görevli olup bu amaçla, belediye meclisi tarafından alınan ve belediye zabıtası tarafından yerine getirilmesi gereken emir ve yasaklarla bunlara uymayanlar hakkında mevzuatta öngörülen ceza ve diğer yaptırımları uygular.” şeklinde düzenlenmiştir. (https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf)

Yukarıda bahsettiğimiz düzenlemeden de anlaşılacağı üzere özel güvenlik hizmetlerine destek olan zabıtanın görevleri esenlik, huzur, sağlık ve düzenin sağlanmasıdır. Zabıtanın yetkileri ise belediye meclisi alınan kararların uygulanmasını sağlamak için mevzuatta öngörülen ceza ve diğer yaptırımlardır. Bu yaptırımlar genellikle idari para cezası, mühürleme ve denetlemedir. Bu yetkilerin haricinde zabıtaların, özel güvenlik hizmetleri kapsamında çalışan özel güvenlik şirketlerinin destek sağladığı polis veya jandarma teşkilatları gibi durdurma ve kimlik sorma yetkisi bulunmamaktadır. Bilindiği üzere durdurma ve kimlik sorma konusu özgürlüğü kısıtlayıcı tedbirler altında yer almaktadır. Polis ve jandarmanın bu yetkisi sınırsız değil ancak kanunda belirtilen belli şartların bulunması halinde kullanabilir. Özel güvenlik hizmetleri kapsamında çalışan kişileri de yakından ilgilendiren 2559 sayılı PVSK nun 4/A maddesine göre bu şartlar:

  • Bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemeye çalışmak,
  • Suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek,
  • Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek,
  • Kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya mal varlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek amacıyla durdurmak.

Bu şartların dışında kişileri durdurmak için her zaman makul sebebin varlığı aranır. Özgürlüğü kısıtlayıcı tedbirler Anayasa’da bulunan sınırlar içerisinde sadece kanun ile düzenlenebilir. Hakkın aleyhine genişletici yorum veya kıyas mümkün değildir. Bu sebeple özel güvenlik hizmetleri kapsamında çalışan kişiler de dahil, genel kolluk kuvvetlerinin durdurma ve kimlik sorma yetkisini zabıtanın da kullanabileceği şeklindeki bir yorumda bulunmak mümkün değildir. Böyle bir yetki kanunla zabıtaya verilmediği için de zabıtanın kimlik sorma yetkisinin olmadığı kabul edilir.

Peki zabıtanın kanunda düzenlenen idari para cezası ve diğer yaptırımları uygulayabilmek için kişinin kimliğini tespit etmek zorunda olması halinde ne olacaktır? Örneğin kişiye idari para cezası kesmek isteyen ve özel güvenlik hizmetleri dahilinde çalışan zabıta görevlisi, kimlik tespiti yapmadan bu para cezasını kesemeyecektir. Yine bu halde kimliğini ibraz etmekten kaçınan bir kişiyi zorlayamayacaktır. Zabıta, kimliğini ibraz etmekten kaçınan bir kişinin kimliğinin tespiti amacıyla polis veya jandarma görevlilerinden yardım almalıdır.;