Özel Güvenlik X-Ray Ya Da Dedektörle Üst Arama Yetkisine Sahip Midir?
Kanunlar ile getirilmiş olan kamu düzeni, kamu sağlığı, tehlikelerin önlenmesi, denetimin sağlanması gibi görevleri yapmak için kolluk kuvveti teşkilatı oluşturulmuştur. Bahsi geçen bu görevleri icra eden polis ve jandarma birimleri, genel kolluk olarak adlandırılmaktadır. Çağımızda küreselleşmenin artması, teknolojik zorunluluklar ve uzmanlaşma gerekliliği sebebiyle genel güvenliğin sağlanması amacıyla özel kolluk kuvveti teşkilatlanması oluşturulmuş ve birçok özel güvenlik şirketleri kurulmuştur. Özel kolluk kuvvetleri özellikle zabıta, özel güvenlik, orman muhafaza, gümrük muhafaza teşkilatlarından oluşmaktadır. Özel kolluk kamu düzeninin sağlanması için genel kolluğa yardımcı ve tamamlayıcı görevler üstlenirler.
5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ile Özel güvenlik teşkilatlanması kurulmuştur. Özel Güvenlik kamu güvenliğini tamamlayıcı ve genel kolluğa yardımcı olmak il görevlidir. Söz konusu kanunun “Özel güvenlik görevlilerinin yetkileri” başlıklı 7. maddesinde özel güvenlik şirketleri çalışanlarının yetkileri sayılmıştır. Maddeye göre özel güvenliği yetkileri şunlardır;
a- Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme
b- Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme
c- Ceza Muhakemesi Kanununun 90'ıncı maddesine göre yakalama
d- Görev alanında, haklarında yakalama emri veya mahkûmiyet kararı bulunan kişileri yakalama ve arama.
e- Yangın, deprem gibi tabiî afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme
f- Hava meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
g- Genel kolluk kuvvetlerine derhal bildirmek şartıyla, aramalar sırasında suç teşkil eden veya delil olabilecek ya da suç teşkil etmemekle birlikte tehlike doğurabilecek eşyayı emanete alma.
h- Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.
i- Kişinin vücudu veya sağlığı bakımından mevcut bir tehlikeden korunması amacıyla yakalama.
j- Olay yerini ve delilleri koruma, bu amaçla Ceza Muhakemesi Kanununun 168'inci maddesine göre yakalama.
k- Türk Medeni Kanununun 981'inci maddesine, Borçlar Kanununun 52'nci maddesine, Türk Ceza Kanununun 24 ve 25'inci maddelerine göre zor kullanma.
Bu madde ile özel güvenlik şirketleri çalışanlarının yetki ve sınırları tek tek belirlenmiş ve kamuoyuna duyrulmuştur. Bunun amacı daha önce özel güvenliğin yetkilerinin keskin sınırlarla çizilmemiş olması sebebiyle karşılaşılan zorlukların önlenmesidir. Söz konusu maddenin ilk fıkrasının (a) bendinde açıkca özel güvenlik görevlilerine, “Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme” yetkisi verilmiştir.
Uygulamada sık sık karşılaşılan “Özel güvenlik personeli beni metal dedektöründen veya X-ray cihazından geçirebilir mi?” soruları yukarıda anılan madde ile cevaplanması gereken bir konudur. Buna göre özel güvenlik şirketleri çalışanları görev yaptıkları alanın güvenliğini sağlamak için kişileri metal dedektörü, X-ray veya benzeri güvenlik sisteminden geçirme yetkisine sahiptir. Fakat yetkinin sınırları görev alanı ile sınırlıdır. Şu şekilde örneklemek gerekirse; özel güvenlik personeli, görev yaptıkları sitenin girişinde bulunan X-ray cihazından geçmek istemeyen bir kişiyi ancak o siteye girmesini engelleyebilecektir. Yoksa X-ray cihazından zorla geçirme gibi bir yetkisi bulunmamaktadır. Ayrıca X-ray cihazından geçmemek için makul sebebi bulunan bir kişiye (kalp pili) bu konuda ısrar edilmemesi gerekmektedir. Bu kişinin üst araması dedektör veya benzeri güvenlik sistemleriyle aranmalıdır.
Özel güvenlik şirketleri çalışanlarına verilen bu üst araması yetkisi ancak X-ray, dedektör veya benzeri güvenlik sistemleri ile yerine getirebilecektir. Bunun dışında özel güvenlik çalışanının kişinin üstünü elle araması (suçüstü halinde kişinin üzerindeki suç aletinin alınması veya yakalama emri – mahkümiyet kararı bulunan kişilerin yakalanması halinde üstünün aranması haricinde) mümkün değildir.
Özel güvenlik personelinin bu aramalar sonucunda bulduğu suç teşkil eden ya da suç teşkil etmemekle beraber tehlike yaratan veya delil olabilecek eşyayı emanete alarak derhal genel kolluk kuvvetlerine bildirmesi gerekmektedir.